Ο αμερικανόπνευστος οδικός χάρτης για την εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων που έχει τεθεί σε εφαρμογή το τελευταίο διάστημα συνεχίζει το βηματισμό του. Μετά τη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ ακολουθείται το χρονοδιάγραμμα επαφών και συζητήσεων της ατζέντας που συμφωνήθηκε. Υπουργοί, υφυπουργοί, υψηλόβαθμοι παράγοντες και στρατιωτικοί επιτελείς συνευρίσκονται και συνομιλούν. Οι παραβιάσεις στο Αιγαίο έχουν μειωθεί δραστικά - κάποιοι λένε ότι έχουν πλήρως σταματήσει -, οι μαξιμαλισμοί ένθεν κακείθεν έχουν υποχωρήσει, το ίδιο και η εμπρηστική ρητορική. Τα επόμενα βήματα είναι ήδη γνωστά, με την “κορύφωση” της συνάντησης κορυφής στη Θεσσαλονίκη το Δεκέμβρη να αποτελεί το “τέλος” αυτού του εν εξελίξει κύκλου.
Όλα τα θέματα, τόσο αυτά της λεγόμενης χαμηλής πολιτικής (εμπορικές, τουριστικές, πολιτιστικές κ.λπ. σχέσεις) όσο και τα μείζονα που αφορούν τις θαλάσσιες ζώνες (υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ) αλλά και τα υπόλοιπα που θέτει η τουρκική πλευρά (στρατιωτικοποίηση των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, μειονοτικό, προσφυγικό-μεταναστευτικό) “προχωρούν”. Με μία εξαίρεση: το Κυπριακό. Εκεί όλα δείχνουν πως υπάρχει ρήγμα, αφού η ελληνική πλευρά ζητά “διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία” και η τουρκική “δύο κράτη”. Το “αγκάθι” αυτό, χωρίς να σημαίνει ότι τα υπόλοιπα θέματα είναι εύκολα, αφήνεται προς το παρόν εκτός ατζέντας, πράγμα που προκαλεί μια δυσφορία στην ελληνοκυπριακή πλευρά, που δύσκολα κρύβεται.
Αλλά και στο “μοναδικό” θέμα που συζητούν οι “δικοί μας” (έτσι λένε), δηλαδή τις θαλάσσιες ζώνες, και στο βάθος την προσφυγή στη Χάγη, υπάρχει μια… “λεπτομέρεια”: από ποιο σημείο ακριβώς θα απλώσει η μεζούρα; τα 6, παραπάνω ή τα 12 ναυτικά μίλια; Όταν είναι γνωστό ότι “η χώρα μας διατηρεί το (κυριαρχικό) δικαίωμα της ανά πάσα στιγμή μονομερούς επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης (χωρικών υδάτων) στο μέγιστο της δυνατότητας, τα 12 ν.μ.”. Αυτός είναι και ο λόγος που, πέρα απ’ τη διπλωματική ορολογία, ένα κοινό συνυποσχετικό προσφυγής στο ιμπεριαλιστικό επί της ουσίας διαιτητικό δικαστήριο φαντάζει πολύ δύσκολο να προκύψει. Άσε που το αποτέλεσμα δεν είναι σίγουρο ότι θα ικανοποιεί την κάθε πλευρά. Ο “διαιτητής” έχει τα δικά του ιδιαίτερα συμφέροντα να ικανοποιήσει πρώτα!
Και τώρα, τι θα “κάνουμε” χωρίς τον Μενέντεζ; Ο προβαλλόμενος ως “φιλέλληνας” γερουσιαστής και ισχυρός πολιτικός παράγοντας στην αμερικανική Γερουσία παραιτήθηκε από πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων και αντιμετωπίζει σοβαρότατες κατηγορίες για χρηματισμό! Θα μου πείτε, εδώ Τραμπ (ιδίως) και Μπάιντεν (προσφάτως) σέρνονται σε δίκες, στον Μενέντεζ θα “κολλήσει” το στρατηγικό πρόβλημα των ΗΠΑ; Δεν κατηγορείται, πάντως, για τον “φιλελληνισμό” του. Η αγορά και η αναβάθμιση των τουρκικών F-16 είναι, σύμφωνα με όλους τους σοβαρούς αναλυτές, θέμα χρόνου. Έτσι ήταν πάντα, με ή χωρίς τον Μενέντεζ. Άπτεται της φιλοδυτικής και οπωσδήποτε φιλοαμερικανικής επανάκαμψης της Τουρκίας. Εξάλλου, να πουλήσει θέλει η Lockheed-Martin…
Ο δρόμος “νηνεμίας” στο Αιγαίο στρώνεται, επιπρόσθετα, και μέσα από το εκ νέου άνοιγμα του προσφυγικού-μεταναστευτικού. Ελλάδα και Τουρκία συζητούν για μια νέα συμφωνία που θα αντικαταστήσει ή συμπληρώσει τη γνωστή τελευταία και ισχύουσα αντιπροσφυγική-αντιμεταναστευτική πάνω στο ζήτημα υπό την υψηλή εποπτεία τής Ε.Ε. Επί της ουσίας, Βρυξέλλες και Άγκυρα διαπραγματεύονται, μέσω της Αθήνας. Τα ρεπορτάζ στον αστικό Τύπο κάνουν λόγο για επικείμενη συμφωνία, με βασικό πυλώνα την αποτροπή φυγής των προσφύγων και των μεταναστών από τις χώρες προέλευσής τους. Ήδη ο Ερντογάν πήρε απόφαση να διώξει πεντακόσιες χιλιάδες σύρους πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη προς τις νότιες επαρχίες πρώτης εισόδου τους στην Τουρκία. Θα ακολουθήσει, ίσως, επαναπροώθησή τους… από εκεί που ήρθαν. Ανάλογη πολιτική από την ΕΕ ακολουθείται και ως προς τις ροές των βομβαρδισμένων και εξαθλιωμένων που πλησιάζουν τα ευρωπαϊκά σύνορα από τη βόρεια Αφρική.
Ενδεικτικά της ρότας επιστροφής της γείτονος στη δυτική “αγκαλιά” είναι και τα “ανοίγματά” της στη Δύση. Χωρίς να κόβει ολοκληρωτικά τις σε πολλαπλά επίπεδα σχέσεις της με τη Ρωσία, εμφανίζεται συνεπής στις υποχρεώσεις της στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, προσαρμόζεται στην αμερικανική οπτική των γεωπολιτικών ζητημάτων στην ευρύτερη περιοχή και κάνει βήματα αναθέρμανσης της προοπτικής ευρωπαϊκής της πρόσδεσης. Δεν παραιτείται, ωστόσο, από το να θέτει και τους δικούς της όρους για ανταλλάγματα και αναγνώριση ρόλου. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη βομβιστική ενέργεια του PKΚ στην Πόλη ήδη χρησιμοποιείται - πέρα από αφορμή για νέους δολοφονικούς βομβαρδισμούς σε τουρκικό Κουρδιστάν και βόρειο Ιράκ - ως διαπραγματευτικό χαρτί και πίεση της Τουρκίας προς τη Σουηδία για ανοιχτή “καταδίκη” και “εξάρθρωση” της “τρομοκρατίας” εκεί ως προϋπόθεση για την κύρωση της συμφωνίας ένταξης της τελευταίας στο ΝΑΤΟ.
Παρά τις κινήσεις που γίνονται, κρίνουμε σκόπιμο να επαναλάβουμε μια βασική μας θέση: οι αντιθέσεις ανάμεσα στις εξαρτημένες άρχουσες τάξεις Τουρκίας και Ελλάδας είναι βαθιές, αγεφύρωτες κι επικίνδυνες για τους λαούς. Δεν είναι δυνατόν να εξαλειφθούν, γιατί άπτονται ζητημάτων κυριαρχίας. Καμιά απ’ τις δύο αντιδραστικές τάξεις δεν είναι εύκολο να αποδεχτεί παραχωρήσεις. Πολύ περισσότερο που αυτές οι αντιθέσεις για παρεμφερείς, αντικρουόμενους ρόλους, παρά το πρόσκαιρο πάγωμα των διαφορών, υποδαυλίζονται επί δεκαετίες από τους ιμπεριαλιστές και κύρια τους Αμερικάνους για να αναβαθμίζουν τον επιδιαιτητικό τους ρόλο κι έτσι να κατοχυρώνουν και βαθαίνουν τη δική τους κυριαρχία στην περιοχή. Οι δύο λαοί μόνο στην κοινή τους πάλη ενάντια στους κοινούς τους εχθρούς μπορούν να ελπίζουν!
