Η «πρωτοβουλία» Μητσοτάκη για ένα πενταμερές Φόρουμ χωρών της ΝΑ Μεσογείου, που ανακοινώθηκε στη Βουλή στις 16 Οκτώβρη, δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, οπωσδήποτε όμως έβγαλε στο προσκήνιο εξαιρετικά σημαντικές κινήσεις που εξελίσσονται σε δεύτερο πλάνο τους τελευταίους μήνες. Μια έντονη διπλωματική κινητικότητα με επίκεντρο την Ουάσιγκτον για συνολικές διευθετήσεις στη ΝΑ Μεσόγειο.
Ο Μασάντ Μπούλος, συμπέθερος του Τραμπ και ειδικός σύμβουλος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για αραβικές και αφρικανικές υποθέσεις, έχει εδώ και καιρό αναλάβει την ευθύνη να φέρει κοντά τις τέσσερις βασικές χώρες (Λιβύη, Αίγυπτο, Τουρκία και Ελλάδα – η πρόταση Μητσοτάκη προσθέτει και τη Δημοκρατία της Κύπρου), έχοντας κατ’ ιδίαν συνομιλίες με τις ηγεσίες τους (με τον Μητσοτάκη στις 27 Σεπτέμβρη, στο περιθώριο της Γ.Σ. του ΟΗΕ). Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Άγκυρα, Τομ Μπάρακ, ο απεσταλμένος για τη Μέση Ανατολή, Στιβ Γουίτκοφ, ενώ στην ομάδα προστίθεται από τις αρχές Νοέμβρη και η νέα πρέσβειρα των ΗΠΑ στην Αθήνα, Κίμπερλι Γκίλφοϊλ.
Οι επιδιώξεις των ΗΠΑ
Είναι προφανές ότι δεν μιλάμε για μια «πρωτοβουλία Μητσοτάκη» που έγινε για να «προλάβει τις εξελίξεις», όπως αναφέρουν τα περισσότερα ΜΜΕ, αλλά για μια «κατ’ εντολήν» κίνηση (λέγεται ότι δόθηκε κατά τη διάρκεια της συνόδου του Σαρμ Ελ Σέιχ για το Παλαιστινιακό) που ανοίγει το δρόμο στους σχεδιασμούς των ΗΠΑ.
Η Νοτιοανατολική Μεσόγειος, μετά και δίπλα στη Μέση Ανατολή, μπαίνει στην ατζέντα της διοίκησης Τραμπ με βασικό στόχο να δημιουργηθεί ένα σταθερό, για τις ΗΠΑ, γεωστρατηγικό πλαίσιο στο οποίο θα ενταχθούν όλες οι χώρες της περιοχής. Επιδιώκουν τη γεωπολιτική στοίχιση των χωρών αυτών στο άρμα τους, στη βάση των επιλογών και στοχεύσεών τους για τη Μέση Ανατολή, με προεκτάσεις προς τη Νοτιοανατολική Ασία και την Κίνα, αλλά και -κυρίως- στη βάση της μεγάλης και καθοριστικής αναμέτρησης που διεξάγουν στην Ουκρανία με τη Ρωσία. Επιχειρούν να αναιρέσουν και να μπλοκάρουν συνολικά την παρουσία και τις επιρροές που έχει ή αναπτύσσει η Ρωσία με τις χώρες αυτές (ένταξη Αιγύπτου στους BRICS, παρεμβάσεις Ρωσίας σε Λιβύη, ανοίγματα Τουρκίας κ.λπ.) και να καταστήσουν την περιοχή πεδίο δικής τους, απόλυτης γεωστρατηγικής ισχύος.
Παράλληλα, σημαντικό, όχι όμως πρωτεύοντα ρόλο παίζει και η –κατ’ αυτόν τον τρόπο- άρση των εμποδίων που βάζουν οι αντιθέσεις των τοπικών αρχουσών τάξεων στους αγωγούς ενεργειακών διασυνδέσεων και στην εξόρυξη υδρογονανθράκων από αμερικανικούς ενεργειακούς κολοσσούς, όπως η Chevron, που έχει ανακοινώσει τη δραστηριοποίησή της σε ελληνικά ύδατα, η Exxon Mobil που ερευνά σε περιοχή λιβυκής δικαιοδοσίας και άλλες αμερικανικές εταιρείες που είναι παρούσες στην Κύπρο, στην Αίγυπτο και στο Ισραήλ. Έτσι κι αλλιώς, ο ενεργειακός ανταγωνισμός και η λεγόμενη πλήρης απεξάρτηση της Ευρώπης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες είναι βασικό συστατικό του συνολικού ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού.
Αγκάθια και σκόπελοι
Δεν είναι καθόλου δεδομένο αν μπορεί εύκολα και γρήγορα να προχωρήσει ένα τέτοιο μεγαλεπήβολο σχέδιο, ενώ δεν έχει φανεί ακόμη καθαρά ποια θέση θα πάρει το σχέδιο αυτό στο εύρος των ανοιχτών θεμάτων της εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ. Το σίγουρο είναι ότι έχουμε μπει σε μια περίοδο επιτάχυνσης των εξελίξεων στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου για «λύση πακέτο», με πολύ σοβαρές πιέσεις που ασκούνται και θα συνεχίσουν να ασκούνται σε κάθε χώρα, οι οποίες φυσικά κλιμακώνονται ανάλογα με το «βάρος» και την «αξία χρήσης» που έχει η καθεμία για τις ΗΠΑ.
Τα αγκάθια του σχεδίου είναι πολλά, ακόμη από τα πρώτα βήματα. Από την εκπροσώπηση της Λιβύης, όπου υπάρχουν δύο φορείς εξουσίας, τις επιδιώξεις και τις αντιπαλότητες της Αιγύπτου και της Τουρκίας, τη μη συμμετοχή του Ισραήλ, που ούτε μπορεί να συμπεριληφθεί αλλά ούτε και να αγνοηθεί, και φυσικά τις αντιδράσεις της Ρωσίας, που δεν πρόκειται να παραμείνει αδρανής, καθώς έχει ενεργούς διαύλους με τις περισσότερες χώρες. Ούτε φυσικά η στάση των Ευρωπαίων, που έχουν παρουσία και φιλοδοξίες στην περιοχή, είναι δεδομένη.
Παράλληλα, και στην εφαπτόμενη (γεωγραφικά και γεωπολιτικά) περιοχή της Μέσης Ανατολής, τα αμερικανικά σχέδια για τη Γάζα, το τράβηγμα των αραβικών κρατών και η εξομάλυνση των ανταγωνισμών Ισραήλ-Τουρκίας παρουσιάζουν σοβαρά μπλοκαρίσματα ικανά να πυροδοτήσουν αστάθειες και στη ΝΑ Μεσόγειο.
Ελληνοτουρκικές σχέσεις και Κυπριακό
Τα πιο σημαντικά προβλήματα εντοπίζονται στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό. Εδώ και δεκαετίες οι όποιες πρωτοβουλίες για διευθέτηση των ελληνοτουρκικών διαφορών είχαν αποσυνδεθεί από την πορεία «λύσης» του Κυπριακού. Από την άλλη, μετά και την αποτυχία του Κραν Μοντανά, ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός δεν περιμένει τις πρωτοβουλίες του ΟΗΕ και έχει επιταχύνει τη ΝΑΤΟποίηση του νησιού, με σημαντική εξέλιξη τη χρονική επέκταση της άρσης του εμπάργκο όπλων στην Κυπριακή Δημοκρατία από ένα στα πέντε χρόνια.
Σήμερα, με τις υπάρχουσες αναγκαιότητες για τις ΗΠΑ και στο πλαίσιο της δημιουργίας όρων υπεροχής έναντι των ανταγωνιστών τους, φαίνεται ότι τα ζητήματα Αιγαίο-Κύπρος-ΑΟΖ αντιμετωπίζονται ως ενιαίο πακέτο και με τους αναγκαίους συμψηφισμούς για να υπάρξει «συνολική λύση», και από εκεί και πέρα οι εξελίξεις θα δείξουν και τις εναλλακτικές επιλογές.
Εδώ και καιρό υπάρχουν διαρροές ότι προετοιμάζεται αμερικανική πρωτοβουλία, την ίδια στιγμή που οι δηλώσεις του ΥΠΕΞ της Τουρκίας Χακάν Φιντάν ξανανοίγουν το πεδίο της διαπραγμάτευσης. Τα χωρικά ύδατα με πιθανή κλιμακωτή διεύρυνσή τους, οι ΑΟΖ, οι εξορύξεις και τα καλώδια, το casus belli και η συμμετοχή της Τουρκίας στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα SAFE μπαίνουν στο τραπέζι, την ίδια στιγμή που η άφιξη της Κίμπερλι Γκίλφοϊλ στην Αθήνα αναμένεται να δώσει νέα τροπή στη συνολική «τακτοποίηση» των ελληνοτουρκικών αντιθέσεων.
Παράλληλα, οι βασικές δυνάμεις της Ευρώπης στρέφονται προς την Τουρκία, επιθυμώντας να την εντάξουν στο λεγόμενο ευρωπαϊκό σύστημα ασφαλείας, είτε μέσω του πρόγραμμα SAFE είτε/και με την πώληση αεροσκαφών Eurofighter, που πλέον έχει οριστικοποιηθεί.
Σε μια παράλληλη εξέλιξη, η ανάδειξη του νέου ηγέτη στα κατεχόμενα της Κύπρου, Τουφάν Ερχιουρμάν, που παρουσιάζεται πιο ευέλικτος ως προς το «επικάλυμμα» της διχοτομικής λύσης, προβάλλεται ως ευκαιρία «γρήγορης επίλυσης του Κυπριακού» σαν μέρος ενός συνολικότερου πακέτου και βασικό αποτέλεσμα τη ΝΑΤΟποίηση του «ενωμένου» νησιού.
Μια τέτοια εξέλιξη θα απαντά και στο μεγάλο αγκάθι για την προώθηση του Φόρουμ, που είναι η εκπροσώπηση της Κύπρου σ’ αυτό. Η πρόταση Μητσοτάκη αναφέρεται στην διεθνώς αναγνωρισμένη Δημοκρατία της Κύπρου, κάτι που δεν πρόκειται να δεχτεί η Τουρκία χωρίς τη συμμετοχή και του κατεχόμενου βόρειου τμήματος, που φυσικά συναντά την αντίδραση της Αθήνας και της Λευκωσίας. Πάντως, η Washington Examiner διερωτάται αν «είναι κατάλληλη στιγμή ο Τραμπ να λύσει το Κυπριακό», ο Χριστοδουλίδης επαναφέρει το Κραν Μοντανά, το ΑΚΕΛ μιλάει για ευκαιρία επανένωσης, το ίδιο και ο Δημήτρης Αβραμόπουλος («Βήμα» 28.10.25) που επισημαίνει ότι πρέπει να ξεπεραστούν οι εθνικιστικές φωνές της αδράνειας.
Συμφωνίες, ανησυχίες και πολιτικές αναδιατάξεις
Αυτή η ένταξη όλων των λεγόμενων εθνικών ζητημάτων -στην πραγματικότητα όλων των ζητημάτων που ακουμπούν το ρόλο της άρχουσας τάξης της χώρας στην περιοχή- σε ένα ενιαίο πακέτο και η προοπτική διευθέτησής τους στη βάση των αναγκών και απαιτήσεων του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού έχουν προκαλέσει αναστάτωση στην άρχουσα τάξη της Ελλάδας, στους πολιτικούς της εκφραστές και στα διάφορα κέντρα του συστήματος.
Η ανησυχία προέρχεται από το γεγονός ότι το τοπίο, από την αμερικάνικη πλευρά, είναι ακόμη θολό, πέρα από τη γενική επιδίωξη, ενώ η αναβάθμιση της Τουρκίας μέσα από τους ρόλους που της ανατίθενται στην περιοχή από τη διοίκηση Τραμπ προκαλεί σοβαρούς προβληματισμούς για το τελικό αποτέλεσμα.
Παρόλα αυτά, η γενική εικόνα που παρουσιάζεται από γνωστά συστημικά ΜΜΕ και τις τοποθετήσεις κεντρικών πολιτικών στελεχών του αστικού χώρου δείχνει μια αρκετά πλατιά αποδοχή και στήριξη της όλης πρωτοβουλίας. Ξεκινώντας από τον Μητσοτάκη, τον Γεραπετρίτη και τον βασικό κορμό της κυβέρνησής του, τον Τσίπρα, που «πάντα ήταν ενάντια στη λογική του εθνικισμού και της αναβλητικότητας», όπως φάνηκε και στη Συμφωνία των Πρεσπών, φυσικά την Ντόρα Μπακογιάννη, που θεώρησε «μεγάλη αλλαγή και ευκαιρία» τις προτάσεις Φιντάν και πρότεινε συναίνεση από τα κόμματα που κυβέρνησαν τη χώρα, τον Βενιζέλο και βεβαίως τον εκφραστή της γραμμής Σημίτη, Ροζάκη. Είναι εκδήλωση μιας κυρίαρχης τάσης της άρχουσας τάξης, που, έχοντας τη γραμμή ότι στις νέες πολεμικές συνθήκες βασικά «τα ακουμπάμε στις ΗΠΑ», σπεύδει να συμφωνήσει και να υπηρετήσει το κάθε σχέδιό τους.
Υπάρχει όμως και η πλευρά του μεγαλύτερου σκεπτικισμού που, παρ’ ότι συμμερίζεται τη γραμμή «τα ακουμπάμε στις ΗΠΑ», προτιμάει το σημερινό στάτους από μια κινητικότητα που θα οδηγήσει σε «εθνική υποχώρηση». Εκφραστές της ο Σαμαράς, ο Καραμανλής και ο Δένδιας, πιθανώς ένα κομμάτι του ΠΑΣΟΚ και τα ακροδεξιά μορφώματα. Βασικό τους πρόβλημα, ότι δεν έχουν άλλη εναλλακτική επιλογή ιμπεριαλιστικής στήριξης, τη στιγμή που και οι Ευρωπαίοι επιχειρούν να διευρύνουν τις σχέσεις τους με την Τουρκία και να υπερβούν όποια εμπόδια τίθενται από την ελληνική πλευρά. Παρόλα αυτά, η γραμμή της αμφισβήτησης των διακανονισμών έχει πολιτικό έδαφος και ιστορία δεκαετιών για την άρχουσα τάξη της χώρας, όπου στηρίχτηκαν «επεκτάσεις και νίκες», και σίγουρα θα παίξει ρόλο αναλόγως και των εξελίξεων.
Όλα τα παραπάνω συνδέονται άμεσα και θα επηρεάσουν την προσπάθεια αναστήλωσης του πολιτικού συστήματος της Ελλάδας, όπου ο κύριος εκφραστής είναι κουτσός και ο εναλλακτικός δεν υπάρχει. Μπορεί να επιδιωχθεί ένα «μέτωπο ευθύνης» και ρεαλισμού που θα προσπαθήσει να εκκαθαρίσει τον ακροδεξιό χώρο και να σταθεροποιήσει την κεντροδεξιά. Σ’ αυτό το μέτωπο μπορεί εύκολα να χωρέσουν κάποια ΠΑΣΟΚικά στελέχη, όμως θα είναι προβληματική μια ανοιχτή προσχώρηση του Τσίπρα, που θέλει να παρουσιάζεται σαν εναλλακτική λύση εκτός του «παλιού πολιτικού συστήματος» και αναζητάει ισορροπίες ανάμεσα σε Ευρωπαίους και Αμερικάνους. Όπως, από την άλλη πλευρά, δεν φαντάζει και πολύ εφικτό ένα «πατριωτικό μέτωπο» με Καραμανλή, Δένδια και Βελόπουλο μαζί. Άρα μπορεί να επιταθούν τα προβλήματα και ο πολιτικός κατακερματισμός. Σε κάθε περίπτωση, το βασικό ζήτημα είναι τι θα απαιτήσουν οι ιμπεριαλιστές και κύρια οι ΗΠΑ από την άρχουσα τάξη της Ελλάδας και ποιες αποφάσεις θα κληθεί να πάρει το πολιτικό σύστημα, σε μια περίοδο μάλιστα που η οργή του κόσμου από τη σαπίλα του συστήματος και την εξαθλίωση που απλώνεται έχει βγει στο δρόμο.
Ο λαός να σταθεί απέναντι
Ανεξάρτητα από τις διαφορετικές προσεγγίσεις που παρουσιάζονται πρέπει να έχουμε απολύτως καθαρό ότι: α) Όλες οι αστικές δυνάμεις και παράγοντες υπηρετούν τον ιμπεριαλισμό, τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, τα πολεμικά σχέδια που αυτοί προωθούν και είναι ενάντια στη συμφιλίωση και την αλληλεγγύη των λαών. Οι αντιθέσεις τους αφορούν τα «ανταλλάγματα» που επιδιώκουν να πάρουν για τις υπηρεσίες τους αυτές, σε σχέση με το πόσο «κερδισμένη» θα βγει στην περιοχή η άρχουσα τάξη έναντι της βασικής της ανταγωνίστριας τουρκικής αστικής τάξης. Είναι ένας καβγάς αντιδραστικός και ανιστόρητος, που σε κάθε περίπτωση φέρνει τα χειρότερα για το λαό, τον οποίο θα επιδιώξουν να εμπλέξουν για τα δικά τους συμφέροντα. β) Ακόμα και ΑΝ υπάρξει συμφωνία διευθέτησης των ελληνοτουρκικών διαφορών, αυτή θα είναι έωλη και υπονομευμένη, γιατί οι ιμπεριαλιστές θα βάλουν μέσα σε αυτή τη σφραγίδα νέων αντιθέσεων και γιατί οι δύο άρχουσες τάξεις έχουν στη φύση τους μαξιμαλισμούς-μεγαλοϊδεατισμούς και δεν παραιτούνται οριστικά ποτέ από αυτούς.
Έτσι, παρόλο που είμαστε οι τελευταίοι που θα αντιτασσόμασταν σε μια ειρηνική επίλυση-διευθέτηση των υπαρκτών διαφορών, δεν συνηγορούμε σε καμιά περίπτωση σε αυτό που επιδιώκεται να διαμορφωθεί. Δεν είναι μια συμφωνία για «την ειρήνη», αλλά μια συμφωνία για τον πόλεμο, για τη διάταξη και στοίχιση δυνάμεων στο πολεμικό αμερικανονατοϊκό άρμα. γ) Είμαστε απόλυτα ενάντια στη μετατροπή της Κύπρου σε αεροπλανοφόρο των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ (με όποια μορφή) και υποστηρίζουμε την πάλη για Κύπρο ενιαία, ανεξάρτητη, χωρίς ιμπεριαλιστές και «εγγυητές».
Το μέλλον των λαών και του δικού μας λαού δεν μπορεί να εναποτίθεται στα χέρια των δυναστών και των σφαγέων τους, παρά μόνο να χαράσσεται μέσα από τη δικιά τους ανεξάρτητη συγκρότηση, αλληλεγγύη και πάλη.
