Σάμπα στα Σουαχίλι θα πει επτά. Σάμπα-Σάμπα αποκαλούν οι Κενυάτες την εξέγερση ενάντια στην πολύχρονη μονοκομματική δικτατορία του Ντάνιελ Αραπ Μόι, που πνίγηκε στο αίμα, αλλά άνοιξε τον δρόμο για το σημερινό πολυκομματικό αστικό καθεστώς. Κάθε χρόνο, την ίδια μέρα, στις 7 Ιουλίου, οι εργαζόμενοι και η νεολαία της χώρας βγαίνουν στους δρόμους διαδηλώνοντας, όχι μόνο για να θυμηθούν την επέτειο του 1990, αλλά και για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους ενάντια στην αυταρχική κυβέρνηση, η οποία με τις πολιτικές της αναπαράγει το μετα-αποικιακό ολιγαρχικό και διεφθαρμένο δυτικόφιλο καθεστώς. Από τον Σεπτέμβριο του 2022, που ανέλαβε τη διακυβέρνηση ο σημερινός πρόεδρος Ουίλιαμ Ρούτο, ύστερα από μια αμφιλεγόμενη εκλογή, κάθε χρόνο στις 7 Ιουλίου οι δυνάμεις καταστολής μετατρέπουν την επέτειο σε λουτρό αίματος. Το 2023 οι κυβερνητικές δυνάμεις σκότωσαν τουλάχιστον 31 διαδηλωτές μεταξύ του Μαρτίου και του Ιουλίου. Τον Ιούνιο του 2024, κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων της λεγόμενης Γενιάς Ζ κατά του νομοσχεδίου για τη δανειοδότηση από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο επεδίωκε να επιβάλει άγριες αυξήσεις φόρων, η αστυνομία σκότωσε περισσότερους από 60 διαδηλωτές. Φέτος, στις 17 Ιουνίου, μετά τον θάνατο του δασκάλου και μπλόγκερ Άλμπερτ Οτζγουάνγκ ενώ βρίσκονταν υπό κράτηση, η αστυνομία πυροβόλησε και σκότωσε έναν άλλο διαδηλωτή. Ο Μπονιφάσε Καριούκι, πλανόδιος πωλητής, χτυπήθηκε από κοντινή απόσταση με πλαστική σφαίρα στο κεφάλι στη διάρκεια διαδήλωσης στο Ναϊρόμπι. Λίγες μέρες αργότερα, στις 25 Ιουνίου, τουλάχιστον 21 άνθρωποι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων για την επέτειο της εξέγερσης της περσινής σφαγής. Τη Δευτέρα, κατά τη διάρκεια της Ημέρας Σάμπα-Σάμπα, σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Κένυας, τουλάχιστον 38 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 130 τραυματίστηκαν. Στους διαδηλωτές που συνελήφθησαν, εκτός από τη συνήθη κακοποίηση και την προφυλάκιση, οι αρχές επιφυλάσσουν υπέρογκα ποσά χρηματικών εγγυήσεων (20 έως 50 χιλιάδες σελίνια Κένυας, όταν το μέσο μηνιάτικο δεν ξεπερνά τα 15 χιλιάδες σελίνια).
Με 80 δισ. δολάρια χρέος, περίπου το 75% του ετήσιου εθνικού προϊόντος και με το 65% των κρατικών εσόδων να πηγαίνουν για τοκοχρεολύσια, η Κένυα κάθε άλλο εκτός από επιτυχημένο πείραμα οικονομικής ανάπτυξης μπορεί να θεωρηθεί. Βρίσκεται αντιμέτωπη με μεγάλες ανισότητες, βαθιές αντιθέσεις και διαρκή κοινωνική αναταραχή. Αιτία οι προσπάθειες του Ρούτο και των ξένων δανειστών να επιβάλλουν σκληρά μέτρα περικοπών και λιτότητας, με τη μείωση των κρατικών επιδοτήσεων στα καύσιμα, την επιβολή φόρου στην πώληση του ψωμιού, του φυτικού μαγειρικού λαδιού και σε βασικά καταναλωτικά αγαθά και την αύξηση των εισφορών στους μισθούς, με πρόσχημα τη χρηματοδότηση προγραμμάτων στέγασης και νέων θέσεων εργασίας. Η ψήφιση ενός νόμου που προέβλεπε μια δέσμη ανάλογων μέτρων το 2024, οδήγησε σε μια μαζική πανεθνική κινητοποίηση, η οποία κορυφώθηκε με την περικύκλωση και την εισβολή στο κοινοβούλιο. Την Τρίτη 25 Ιουνίου 2024, η Κένυα έγινε μάρτυρας των μεγαλύτερων διαδηλώσεων στη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Εκατοντάδες χιλιάδες νεαροί διαδηλωτές διαδήλωσαν σε πόλεις και κωμοπόλεις, σε 34 από τις 47 επαρχίες της χώρας. Από το Κισούμου έως το Κιρινιάγκα, από τη Μομπάσα έως το Μαρσαμπίτ και από το Νακούρου έως το Ναϊρόμπι, πλήθος νέων Κενυατών, που επικοινωνούσαν για εβδομάδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βγήκαν στους δρόμους, για να εκφράσουν την αντίθεσή τους στο νομοσχέδιο για την Οικονομική Περίοδο 2024-2025, όπως ήταν η επίσημη ονομασία του. Το νομοσχέδιο βρισκόταν στην τρίτη και τελευταία ανάγνωσή του στο κοινοβούλιο εκείνη την ημέρα. Παρά την αιματηρή καταστολή, η κυβέρνηση Ρούτο, μπροστά στη δυναμική της εξέγερσης, αναγκάστηκε να υποχωρήσει, αποσύροντάς το. Αφού κατάφερε να αποφύγει την πίεση των εξεγερμένων, που ζητούσαν την παραίτησή του, ο Ρούτο συνέχισε να κυβερνά, αναζητώντας τρόπους να περάσει την αντιλαϊκή ατζέντα του ΔΝΤ. Και βέβαια, φρόντισε να σκληρύνει την πολιτική καταστολής, προχωρώντας σε συλλήψεις συνδικαλιστών, κοινωνικών αγωνιστών και κομμουνιστών και σε κάθε είδους βιαιότητες, μέχρι και δολοφονίες. Εκτός από τις γνωστές περιπτώσεις, υπήρξαν καταγγελίες για εξωδικαστικές εκτελέσεις απαχθέντων και εξαφανισμένων. Τουλάχιστον έξι διαμελισμένα πτώματα ανακαλύφθηκαν πεταμένα σε μια χωματερή στο Ναϊρόμπι, στα μέσα του Ιουλίου του 2024, όπως κατήγγειλαν οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η Διεθνής Αμνηστία. Τον Δεκέμβριο του 2024, υπήρξε ένα μαζικό κύμα συλλήψεων και απαγωγών δεκάδων συνδικαλιστών στην Μομπάσα, στο Ναϊρόμπι και στο Ελντορέτ και τον φετινό Ιανουάριο έγινε απόπειρα δολοφονίας του γενικού γραμματέα του Κομουνιστικού Μαρξιστικού Κόμματος (CPM-K) με εισβολή ομάδας ενόπλων στην κατοικία του.
Με το 34% των Κενυατών να ζουν με λιγότερα από 2,15 δολάρια την ημέρα, το 38% να βρίσκεται κάτω από το εθνικό όριο φτώχειας, το 29% να υφίσταται ακραίες στερήσεις, την ανεργία των νέων να παραμένει στο 67% και τις συνθήκες στέγασης να επιδεινώνονται, δεν είναι περίεργο που η οργή ενάντια στο καθεστώς ξεχειλίζει σε κάθε λαϊκή και εργατική κινητοποίηση. Σε αυτές τις σκληρές κοινωνικές συνθήκες, έχουν προστεθεί τα τελευταία χρόνια τα αποτελέσματα από τις διαρκείς θεραπείες-σοκ του ΔΝΤ (συνέχεια των παλιότερων κακόφημων προγραμμάτων διαρθρωτικής προσαρμογής της Παγκόσμιας Τράπεζας), με τις μαζικές απολύσεις από τον δημόσιο τομέα, τη μείωση των κρατικών δαπανών για την πρόνοια και την κοινωνική υποστήριξη και την αύξηση της φορολογίας στη λαϊκή κατανάλωση. Γι’ αυτό δεν αποτέλεσε έκπληξη πως και η φετινή επέτειος της Σάμπα-Σάμπα χαρακτηρίστηκε από οργισμένες μαζικές διαδηλώσεις. Άλλωστε, η ίδια η κυβέρνηση, ξέροντας καλά ποιες είναι οι διαθέσεις της πλειοψηφίας των Κενυατών απέναντί της, φρόντισε να προχωρήσει σε προληπτικά μέτρα καταστολής, βγάζοντας τους πραιτοριανούς του καθεστώτος στους δρόμους και προχωρώντας σε συλλήψεις αγωνιστών και στελεχών της αντιπολίτευσης. Το πογκρόμ των συλλήψεων συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με πιο πρόσφατες τη σύλληψη του ακτιβιστή Μπονιφάς Μουάνγκι και τριών τουλάχιστον συνδικαλιστών ηγετών, για τη συνεχιζόμενη απεργία των εργατών στις αποθήκες της Μομπάσα. Σε μια άλλη περίπτωση νωρίτερα, η κομμουνίστρια ακτιβίστρια Τζούλια Ντζόκι δολοφονήθηκε στη φυλακή της πόλης Νιανούκι στην κεντρική Κένυα. Η 24χρονη Τζούλια κρατούνταν, επειδή δεν μπορούσε να πληρώσει την εγγύηση των 50.000 σελινιών, που της είχε επιβάλει το δικαστήριο, για τη συμμετοχή της στις διαδηλώσεις της Σάμπα-Σάμπα.
Στις βαθιές κοινωνικές αντιθέσεις που συνεχίζουν να μεγαλώνουν όλα αυτά τα χρόνια και οι οποίες παραδοσιακά περιπλέκονται με τις φυλετικές διαιρέσεις που αναπαράχθηκαν στο πλαίσιο και του μετα-αποικιακού καθεστώτος, έχει προστεθεί τα τελευταία χρόνια ακόμη ένας αποσταθεροποιητικός παράγοντας: ο διεθνής ανταγωνισμός με την εντεινόμενη οικονομική παρέμβαση της Κίνας, που φιλοδοξεί, όπως και στην υπόλοιπη Αφρική, να διευρύνει τη γεωπολιτική επιρροή της. Το διμερές εμπόριο μεταξύ των δυο χωρών έχει αυξηθεί από περίπου 2,4 δισ. δολάρια το 2011 σε 5,3 δισ. δολάρια το 2018, ενώ το 2024 μόνο οι εξαγωγές της Κίνας προς την Κένυα έφτασαν τα 7,8 δισ. δολάρια. Το Πεκίνο έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη χρηματοδότηση και την κατασκευή μεγάλων έργων υποδομής, συμπεριλαμβανομένου του σιδηροδρόμου Μομπάσα-Ναϊρόμπι, του αυτοκινητόδρομου που διευκολύνει τη μεταφορά πρώτων υλών και προϊόντων μεταξύ του Ναϊρόμπι και της δεύτερης πιο βιομηχανοποιημένης πόλης της χώρας, έργων όπως ο τερματικός σταθμός πετρελαίου και η πλωτή γέφυρα στο λιμάνι της Μομπάσα, το λιμάνι στο νησάκι Λάμου και το φράγμα Thwake. Αυτή η αυξανόμενη κινέζικη οικονομική διείσδυση έχει δημιουργήσει κοινωνικά ερείσματα σε ένα τμήμα της άρχουσας τάξης, αλλά και σε μεσαία στρώματα, τα οποία αντιμετωπίζουν διαρκώς μια εύθραυστη οικονομική κατάσταση. Ανδρείκελο των Δυτικών (των παλιών αποικιοκρατών Εγγλέζων και στη συνέχεια των Αμερικανών), η νέα άρχουσα τάξη, που επιβλήθηκε με το μετα-αποικιακό καθεστώς, τσαλαπατώντας τις υποσχέσεις και τα συνθήματα του κινήματος της ανεξαρτησίας, έχτισε στη διάρκεια των χρόνων ισχυρούς δεσμούς υποτέλειας με τον ιμπεριαλισμό, ακόμη και μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Η Κένυα φιλοξενεί βρετανικές και αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις, διευκολύνει δυτικές επιχειρήσεις πληροφοριών στην υποσαχάρια Αφρική και συμμετέχει σε προγράμματα της λεγόμενης αντιτρομοκρατίας. Οι στρατιωτικές επεμβάσεις της Κένυας, συμπεριλαμβανομένης της εισβολής της στη Σομαλία με το πρόσχημα της καταπολέμησης της Αλ-Σαμπάμπ το 2011, πραγματοποιήθηκαν για την εξυπηρέτηση των γεωστρατηγικών στόχων των ΗΠΑ για τον έλεγχο στο Κέρας της Αφρικής. Το Ναϊρόμπι ηγείται, επίσης, μιας αστυνομικής αποστολής καταστολής στην Αϊτή, που υποστηρίζεται από τη Δύση, υποστηρίζει τη γενοκτονία του Ισραήλ κατά των Παλαιστινίων και συντάχθηκε με τις αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ και της Βρετανίας στην Υεμένη. Το καθεστώς του οποίου ηγείται σήμερα ο Ρούτο φαίνεται πως όσο περνά ο καιρός, διαχειρίζεται με δυσκολία τόσο τις εξωτερικές επιρροές, όσο κυρίως την αγανάκτηση της πλειοψηφίας των Κενυατών, ιδιαίτερα της νέας γενιάς, η οποία δείχνει αποφασισμένη να προχωρήσει σε πιο ριζοσπαστικούς αγώνες, αψηφώντας την αιματηρή καταστολή.
Πηγές και προτάσεις
ΔΙΑΒΑΣΤΕ μια ενότητα άρθρων για τις λαϊκές εξεγέρσεις και κινητοποιήσεις των τελευταίων χρόνων, www.theelephant.info/series/journaling-kenyas-gen-z-revolution/
ΕΝΗΜΕΡΩΘΕΙΤΕ με ειδήσεις για τα κινήματα και την καταστολή στην Κένυα, secoursrouge.org/?s=kenya
Στο atheatoskosmosps.blogspot.com τα κείμενα συνήθως είναι εκτενέστερα εκείνων της έντυπης έκδοσης
