Και μόνο του το γεγονός ότι η Εργατική Πρωτομαγιά έχει αφήσει το ανεξίτηλο, μοναδικό σημάδι της στο ημερολόγιο κάθε χώρας του πλανήτη θ’ αρκούσε για ν’ αναδείξει τη σημασία που της αποδίδουν όλοι οι λαοί. Και όχι άδικα. Αυτή η κοινή, παγκόσμια γιορτή της εργατικής τάξης και των εργαζομένων αποτυπώνει μια αλήθεια γενική και παρούσα σ’ ολόκληρη την ιστορική περίοδο της κυριαρχίας του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής: τον ρόλο της εργατικής τάξης στην κοινωνία, την κοινότητα των συμφερόντων της και την ιστορική αποστολή της. Ανεξάρτητα απ’ τον βαθμό πλατιάς συνείδησης αυτής της αλήθειας και όσων συνεπάγεται, ο γιορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς διεθνώς ακόμα και σήμερα, 135 χρόνια μετά την πρώτη φορά, αναδεικνύει ότι η ιστορία που έχει γράψει το εργατικό κίνημα, και ειδικότερα το κομμουνιστικό κίνημα, ούτε ξεγράφεται ούτε ανήκει στο παρελθόν. Αντίθετα, συνεχίζει να γράφεται στην αδιάκοπη ταξική πάλη και αποτελεί τη μόνη βιώσιμη προοπτική για τους λαούς όλου του κόσμου.
Η εργατική τάξη και συνολικά οι εργαζόμενοι, σε κάθε χώρα και στη χώρα μας, εξακολουθούν να βρίσκονται αντιμέτωποι με τα ίδια βασικά προβλήματα. Μισθός, ωράριο, συνθήκες δουλειάς ορίζουν τα καθημερινά βάσανα αυτών που παράγουν ολόκληρο τον πλούτο της κοινωνίας, αλλά μέσα σε καθεστώς εκμετάλλευσης της εργατικής τους δύναμης και ιδιοποίησης του αποτελέσματος της δουλειάς τους απ’ το κεφάλαιο. Από «δίπλα», οι ευρύτερες συνθήκες ζωής, μέσα στην ανασφάλεια, την καταστροφή του περιβάλλοντος, την καταπίεση και, ολοένα και περισσότερο, τον θάνατο που παράγει η κρίση του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος συνολικά, ο οξυνόμενος ενδοϊμπεριαλιστικός ανταγωνισμός και η προετοιμασία για ένα νέο παγκόσμιο μακελειό. Κατάσταση που υπογραμμίζει ότι όλες οι δεκαετίες «ανάπτυξης» αυτού του συστήματος που εδράζεται στην εκμετάλλευση, όχι μόνο δεν έλυσαν τα ζητήματα της ανθρωπότητας αλλά οδήγησαν στην παραγωγή των όρων ακόμα και για την πλήρη καταστροφή της.
Απέναντι στο σύστημα και την καταστροφική πολιτική του συγκροτήθηκε το εργατικό επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα. Με όπλο την κομμουνιστική κοσμοαντίληψη, η εργατική τάξη όχι μόνο δυνάμωσε την πάλη της κερδίζοντας μια σειρά από κατακτήσεις που άρχισαν να βελτιώνουν τους όρους δουλειάς και ζωής της κάτω απ’ την κυριαρχία του κεφαλαίου, αλλά την ανύψωσε στο βαθμό της αμφισβήτησης και, για ένα μεγάλο κομμάτι του πλανήτη, της ανατροπής αυτής της κυριαρχίας και της οικοδόμησης της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Τα δε άλματα στις εργατικές και ευρύτερα λαϊκές κατακτήσεις που επιτεύχθηκαν στις χώρες αυτές επέδρασαν καταλυτικά στο εργατικό κίνημα όλων των χωρών, οδηγώντας σε νίκες και κατακτήσεις ανήκουστες ως τότε σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες, ιμπεριαλιστικές κι εξαρτημένες, έστω με τις αναπόφευκτες διαφορετικές ταχύτητες.
Η Εργατική Πρωτομαγιά, με την καθιέρωσή της απ’ τη Β’ Διεθνή το 1889, λειτουργεί και ως σύμβολο της εκκίνησης αυτής της πορείας προς τα μπρος. Της διαδικασίας αρχικά αναγνώρισης της εργατικής τάξης ως τάξης καθαυτής, δηλαδή την αναγνώριση του ταξικού χαρακτήρα της καπιταλιστικής κοινωνίας, της αγεφύρωτης αντίθεσης μεταξύ της μεγάλης πλειοψηφίας, που διαθέτει μόνο την εργατική της δύναμη αλλά καθόλου μέσα παραγωγής και είναι αναγκασμένη να τη νοικιάζει έναντι μισθού στη μικρή μειοψηφία, που διαθέτει τα μέσα παραγωγής και καρπώνεται το αποτέλεσμα. Της αναγνώρισης των κοινών ταξικών της συμφερόντων και μάλιστα σε διεθνές επίπεδο. Αλλά και της συνείδησης, σε μια πορεία, ότι η εργατική τάξη αποτελεί την κοινωνική εκείνη δύναμη που έχει τη δυνατότητα ν’ ανατρέψει το σύστημα της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης. Της συγκρότησής της δηλαδή σε τάξη για τον εαυτό της, που έχει τη δυνατότητα της επαναστατικής απελευθέρωσης ολόκληρης της κοινωνίας και της οικοδόμησης μιας νέας.
Αυτή η πορεία δεν υπήρξε ευθύγραμμη, χαρακτηριστικό μάλλον κοινό στον ρου της ιστορίας και της εξέλιξης της ταξικής πάλης. Οι ανατροπές, πρώτα απ’ όλα στο εσωτερικό του κομμουνιστικού κινήματος, οδήγησαν στην παλινόρθωση, την ήττα και τη συνολική υποχώρηση ολόκληρου του εργατικού κινήματος. Κεντρικού χαρακτήρα ζήτημα η αποσυγκρότηση της εργατικής τάξης, που έδωσε στο καπιταλιστικό-ιμπεριαλιστικό σύστημα τη δυνατότητα της επίθεσης και, σε μια πορεία, του γκρεμίσματος κατακτήσεων που είχαν κερδηθεί με σκληρούς, πολύχρονους αγώνες. Μια διαδικασία που έχει οδηγήσει, εδώ και δεκαετίες, σε διαρκή χειροτέρευση της θέσης και της ζωής όχι μόνο της εργατικής τάξης, αλλά και όλων των λαϊκών στρωμάτων και ένα συνολικό πισωγύρισμα των κοινωνιών σε κάθε επίπεδο.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η ανασυγκρότηση της εργατικής τάξης σε τάξη για τον εαυτό της αποτελεί το κύριο ζητούμενο της εποχής. Μια διαδικασία πάλης σε όλα τα επίπεδα, τόσο ενάντια στο σύστημα και την πολιτική του όσο και ενάντια στις αντιλήψεις και πρακτικές που κυριαρχούν στο εργατικό και λαϊκό κίνημα κάτω απ’ τα δεδομένα ακριβώς της αποσυγκρότησης της εργατικής τάξης. Μια διαδικασία δεμένη με την ανάπτυξη των μετώπων πάλης του λαού και των εργαζομένων, με την εργατική τάξη στον πυρήνα τους, αλλά και τη συνειδητή παρέμβαση της κομμουνιστικής αντίληψης και προοπτικής.
Οι συνέπειες αυτής της έλλειψης, των καθυστερήσεων, των εμποδίων που συναντά αυτή η διαδικασία γίνονται όλο και πιο φανερές, και πιο κρίσιμες, καθώς το σύστημα οξύνει την επίθεσή του, σε κάθε χώρα και σε κάθε επίπεδο. Τις συναντά και η ίδια η εργατική τάξη και συνολικά οι λαοί στην καθημερινή χειροτέρευση των όρων δουλειάς και ζωής τους, στην εφιαλτική προοπτική που «προσφέρει» το σύστημα, αλλά και στον αγώνα τους ενάντια στην επίθεση και για την αναζήτηση της δικής τους προοπτικής. Η διαχρονική σύνδεση της Εργατικής Πρωτομαγιάς με όλα τα προβλήματα που φέρνει για τους λαούς η λειτουργία του συστήματος επιβεβαιώνει ότι τα χαρακτηριστικά του παραμένουν στη βάση τους αναλλοίωτα. Όπως παραμένει κι ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας των ταξικών αντιθέσεων και, οπωσδήποτε, παραμένει ο ιστορικός ρόλος της εργατικής τάξης, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της και παρά τις θεωρίες περί «εξαφάνισης» ή «ξεχειλώματός» της.
Τη σημασία της οργανωτικής, ιδεολογικής, πολιτικής αποσυγκρότησης της εργατικής τάξης αναγνωρίζουν και οι παράγοντες του συστήματος και αφιερώνουν σημαντικές δυνάμεις με σκοπό να τη διατηρήσουν ή/και να τη βαθύνουν. Η πολιτική τους δεν περιορίζεται στα οικονομικά μόνο ζητήματα. Ποτέ δεν υποτιμά ούτε την ιδεολογική πλευρά της επίθεσης, ούτε την παρεμπόδιση, την καταστολή, το χτύπημα της οργάνωσης και της συλλογικής πάλης της εργατικής τάξης και του λαού.
Απ’ την πλευρά των εργατών, η πάλη για το οχτάωρο, συνυφασμένη με την Πρωτομαγιά, ήταν κάτι πολύ περισσότερο απ’ την πάλη για μείωση της εργάσιμης μέρας, που προϋπήρχε και συνεχίζει να υπάρχει όσο υπάρχει το σύστημα που βασίζεται στη μισθωτή σκλαβιά. Αποτελούσε ένα συνολικό πρόταγμα για την οργάνωση της ζωής τους σύμφωνα με τις δικές τους ανάγκες, γι’ αυτό και πήρε τη μορφή «8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ξεκούραση, 8 ώρες ελεύθερος χρόνος». Δεν έθετε δηλαδή αποκλειστικά το ζήτημα του βαθμού της εκμετάλλευσης μέσα στη διαδικασία της παραγωγής, αλλά συνολικά την κατεύθυνση της απελευθέρωσης της ζωής των εργατών απ’ τον καπιταλιστικό ζυγό και γι’ αυτό αποτέλεσε σταθμό για τη συγκρότηση της εργατικής τάξης και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο. Με τον ίδιο τρόπο απ’ την ανάποδη, οι αδιάκοπες προσπάθειες χτυπήματος του οχταώρου δεν περιορίζονται στο άμεσο οικονομικό αποτέλεσμα. Προωθούν την κατεύθυνση της πλήρους υπαγωγής της ζωής των εργατών στον έλεγχο και τις ανάγκες του κεφαλαίου. Για την αστική τάξη, άλλωστε, η εργατική τάξη αντιμετωπίζεται σαν εργαλείο-είτε για την παραγωγή υπεραξίας, είτε για την επικράτηση έναντι των αντιπάλων της.
Σε φάση προετοιμασίας των όρων για τον τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, η επιχείρηση απόλυτης υποταγής της εργατικής τάξης αποκτά αναβαθμισμένη σημασία -τόσο για τους ιμπεριαλιστές και τις εξαρτημένες αστικές τάξεις όσο και για τους εργαζόμενους και τους λαούς. Αν στο σήμερα οι εργάτες καλούνται να ιδρώνουν και να ματώνουν υπό συνθήκες εργασιακού μεσαίωνα για να «κάνουν την Αμερική μεγάλη ξανά», για να «επανεξοπλιστεί η Ευρώπη», για να «αναδειχτεί ένας πολυπολικός κόσμος», για να δυναμώσει η «στρατηγική ήπιας ισχύος» κ.ο.κ., η συνέχεια σημαίνει πλήρης ισοπέδωση του κόσμου της δουλειάς. Και, παράλληλα με τη «δικαιολόγηση» της διάλυσης των κοινωνικών κατακτήσεων σε ασφάλιση, περίθαλψη, εκπαίδευση κτλ. επιδιώκει και το τσάκισμα της εργατικής συνείδησης: όλες αυτές οι κατακτήσεις δεν βασίζονται σε δικαιώματα που έχει η εργατική τάξη συλλογικά εξαιτίας της θέσης της στην παραγωγή και του ρόλου της στην κοινωνία, αλλά σε «παραχωρήσεις» του κεφαλαίου, το οποίο έχει και την αρμοδιότητα να τις αναιρέσει όταν οι προτεραιότητές του αλλάζουν. Η προσπάθεια του συστήματος δεν είναι μόνο να στοιχίσει την εργατική τάξη πίσω απ’ τις επιδιώξεις του. Είναι και να την εμποδίσει να κάνει πραγματικότητα τη δυνατότητα που της δίνει ο -απ’ τη φύση της- διεθνιστικός χαρακτήρας της, να παλέψει ενάντια στον ιμπεριαλισμό συνολικά, ενάντια στον πόλεμο, για την αλληλεγγύη και τη φιλία των λαών.
Η Εργατική Πρωτομαγιά είναι η μέρα της εργατικής τάξης σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Όσο κι αν το σύστημα έχει προσπαθήσει να την ενσωματώσει, με τη μορφή της επίσημης αργίας, με τη γιορτή του καθολικού «Αγίου Ιωσήφ του εργάτη», με οποιονδήποτε τρόπο έχει σκαρφιστεί μέσα στα χρόνια, οι εργαζόμενοι εξακολουθούν να τη γιορτάζουν ως δική τους. Μέρα γιορτής για την προσφορά της εργατικής τάξης στην κοινωνία, σε καθημερινή και σε ιστορική βάση. Μέρα απεργίας για τα εργασιακά, κοινωνικά, δημοκρατικά δικαιώματα, για το δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή ζωή. Μέρα πάλης ενάντια στην αντεργατική και αντιλαϊκή πολιτική, ενάντια στον ιμπεριαλισμό, ενάντια στην εξάρτηση. Μέρα τιμής για τους αγώνες και τις θυσίες του εργατικού κινήματος. Μέρα σύμβολο της δυνατότητας της εργατικής τάξης, με ενότητα και συλλογική πάλη, να διεκδικήσει τα δικαιώματά της, να πετύχει νίκες, να μπλοκάρει τη δολοφονική πολιτική του συστήματος, να συγκροτηθεί σε τάξη για τον εαυτό της, να καταργήσει τη μισθωτή σκλαβιά και ν’ ανοίξει τον δρόμο για την κοινωνική απελευθέρωση ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Σημείωση: ο τίτλος αναφέρεται στο ομώνυμο βιβλίο του Γρηγόρη Κωνσταντόπουλου («Η εργατική τάξη έχει ιστορική αποστολή», 2018, εκδόσεις «Εκτός των Τειχών»)
