Επιταχύνονται ξανά οι διπλωματικές εξελίξεις γύρω από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Την περασμένη Τρίτη 22 Απριλίου η διοίκηση Τραμπ διέρρευσε μέσω της ιστοσελίδας Axios την «τελική προσφορά»(!), όπως την ονομάζει, για «τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία». Είχε προηγηθεί επίσκεψη του Ειδικού Απεσταλμένου του Λευκού Οίκου στη Μόσχα καθώς και συναντήσεις του ίδιου και του αμερικανού ΥΠΕΞ με ευρωπαίους αξιωματούχους στο Παρίσι. Επίσης τις προηγούμενες εβδομάδες είχαν πυκνώσει οι επαφές των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών μέσα από διάφορα – έως και ανταγωνιστικά - σχήματα για να συνεχιστεί η απρόσκοπτη στρατιωτική στήριξη του καθεστώτος του Κιέβου, ενώ στο τραπέζι έμπαινε και ξαναέμπαινε η αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων στην Ουκρανία. Παράλληλα στο πεδίο των μαχών, οι ρωσικές δυνάμεις έχουν ανακαταλάβει σχεδόν όλη την περιοχή του Κουρσκ, προχωρούν αργά αλλά σταθερά σε σημαντικά σημεία του μετώπου, ενώ συνεχίζονται οι διαρροές για επικείμενη μεγάλη αντεπίθεση του ρωσικού στρατού τον Μάιο – Ιούνιο.
Οι ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές «επ’ ώμου»: φιλοδοξίες, αντιφάσεις και όρια
Την Πέμπτη 10 Απριλίου, συγκεντρώθηκαν στις Βρυξέλλες περισσότερες από 30 χώρες του λεγόμενου «Συνασπισμού των προθύμων». Στη συγκέντρωση, στην οποία προέδρευσαν οι υπουργοί Άμυνας της Βρετανίας και της Γαλλίας, συζητήθηκαν μέτρα για την ενίσχυση της στρατιωτικοποίησης της Ουκρανίας καθώς και για τη «δύναμη διασφάλισης» που πρέπει να σταλεί στην Ουκρανία ώστε να… διασφαλίζει «ότι μια συμφωνία εκεχειρίας θα οδηγήσει σε μια μόνιμη ειρήνη», όπως ανέφερε ο βρετανός εκπρόσωπος. Φυσικά, πέρα από το γεγονός ότι η μεγάλη πλειοψηφία των χωρών της συνόδου είναι… απρόθυμοι να συμβάλουν στη δημιουργία μιας τέτοιας δύναμης, η επικεφαλής Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Κ. Κάλας, εξέφρασε τα ερωτηματικά για τον ακριβή ρόλο μιας τέτοιας δύναμης, ερωτηματικά που αυξήθηκαν με τη μετονομασία της από «ειρηνευτική αποστολή», όπως χαρακτηριζόταν αρχικά, σε «δύναμη διασφάλισης».
Μάλλον η Κάλας εξέφραζε και τη δυσαρέσκεια αξιωματούχων της ΕΕ για το ρόλο που παίζει η Βρετανία στην όλη υπόθεση, δεδομένου και του ανταγωνιστικού, προς το σχέδιο της Κομισιόν (“ReArm Europe”), σχεδίου που προωθεί η Βρετανία, πλευρίζοντας Πολωνία, Ολλανδία και σκανδιναβικές χώρες. Άλλωστε ο ίδιος ο Βρετανός ΥΠΑΜ, απαντώντας στην Κάλας, υπογράμμισε προκλητικά τα εξής: «Ο σχεδιασμός μας για τον Συνασπισμό των Προθύμων είναι πραγματικός, ουσιαστικός, αναπτύσσεται καλά. Η ΕΕ δεν είναι μέρος αυτού του σχεδιασμού»!
Την επομένη, στις 11 Απριλίου, επίσης στις Βρυξέλλες, έγινε η Σύνοδος της «Ομάδας Επαφής για την Άμυνα της Ουκρανίας» που έχει συσταθεί στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, με προεδρεύουσες χώρες τη Γερμανία και τη Βρετανία, ενώ ο ΥΠΑΜ των ΗΠΑ συμμετείχε σ’ αυτή μέσω τηλεδιάσκεψης! Σ΄ αυτήν αποφασίστηκε να δοθεί στο καθεστώς του Κιέβου στρατιωτική βοήθεια στο δυσθεώρητο ύψος των 21 δισ. ευρώ τα επόμενα χρόνια. Φανερά η Γερμανία συνεχίζει να «παίζει» μέσα στο ατλαντικό πλαίσιο, προωθώντας ταυτόχρονα τις δικές της φιλοδοξίες. Έτσι αναπτύσσει για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μόνιμη στρατιωτική δύναμη εκτός συνόρων, με την αποστολή τεθωρακισμένης ταξιαρχίας 5.000 ανδρών στη Λιθουανία, «για να ενισχύσει την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ».
Οι βλέψεις του Παρισιού για διεκδίκηση της ηγεμονίας στην ΕΕ σε βάρος του Βερολίνου, τα στριμώγματα αλλά και οι φιλοδοξίες του Βερολίνου για μια – έστω σταδιακή - αντιμετώπιση του στρατηγικού του νανισμού, οι σφήνες του Λονδίνου στο γεμάτο πληγές και εγγενείς αντιφάσεις εγχείρημα της ΕΕ οδηγούν σε έναν αγώνα που σπρώχνει στη στρατιωτικοποίηση των χωρών, εντάσσονται στη γενική πολεμική προπαρασκευή που επικρατεί σε όλες τις ιμπεριαλιστικές χώρες. Ταυτόχρονα, όμως, ακριβώς λόγω των ανταγωνιστικών επιδιώξεων που αντανακλούν, αδυνατίζουν παραπέρα ως σύνολο την έτσι κι αλλιώς μικρότερη δυνατότητα των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών σε σχέση πάντα με τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα. Ούτε λόγος βέβαια μπορεί να γίνει στα σοβαρά, ακόμα και αν είχαμε το συνδυασμό των βρετανικών και γαλλικών πυρηνικών όπλων, για δυνατότητα αυτοδύναμης ευρωπαϊκής πυρηνικής αποτροπής έναντι του ρωσικού οπλοστασίου χωρίς τη στρατηγική πυρηνική ομπρέλα των ΗΠΑ.
Έντονες διεργασίες ΗΠΑ-Ρωσίας για έναν εύθραυστο και πρόσκαιρο συμβιβασμό
Μετά την επίσκεψη Γουίτκοφ στη Μόσχα στις 11 Απριλίου, την ίδια μέρα δηλαδή που η νατοϊκή «Ομάδα Επαφής για την Άμυνα της Ουκρανίας» συναντιόταν στις Βρυξέλλες, ακολούθησε η επίσκεψη του ίδιου και του αμερικανού ΥΠΕΞ Μ. Ρούμπιο στο Παρίσι στις 17/4. Στη συνάντηση αυτή, όπως γράφεται στα δυτικά ΜΜΕ, έγινε μια εκτεταμένη πρώτη ανταλλαγή απόψεων μεταξύ ΗΠΑ, Ευρωπαίων και Κιέβου για τα ζητήματα που σχετίζονται με την προτεινόμενη εκεχειρία από πλευράς ΗΠΑ. Εκεί ο αμερικανός ΥΠΕΞ, σε μια προσπάθεια να εκβιάσει προς την επίσπευση των αποφάσεων το καθεστώς του Κιέβου και τον ρωσικό ιμπεριαλισμό αλλά και να στριμώξει παραπέρα τους ευρωπαίους «εταίρους», απείλησε με έξοδο των ΗΠΑ από τις διαπραγματεύσεις αν η Ουάσιγκτον διαπίστωνε ότι «η ειρήνη δεν είναι εφικτή μεταξύ των εμπολέμων». Οι ΗΠΑ, το έχουμε ξαναγράψει, επείγονται να τροποποιήσουν τους όρους του πολέμου, θεωρώντας ότι ο χρόνος κυλάει στο πεδίο των μαχών υπέρ της Ρωσίας, αλλά και να ευθυγραμμίσουν παραπέρα και στη βάση των συνολικών τους επιδιώξεων τους ευρωπαίους ιμπεριαλιστές!
Λίγες μέρες αργότερα, στις 22/4, όπως γράψαμε πιο πάνω, διέρρευσε η «νέα» πρόταση Τραμπ «για να λήξει ο πόλεμος στην Ουκρανία», με τον αμερικανό αντιπρόεδρο Τζει Ντι Βανς να επαναλαμβάνει τις απειλές του Ρούμπιο σε ακόμα πιο έντονο ύφος προς Ρωσία και Ουκρανία: «ήρθε η ώρα είτε να πουν ναι είτε οι Ηνωμένες Πολιτείες να αποχωρήσουν από αυτή τη διαδικασία».
Διαδικτυακά, επειδή η νέα πρόταση Τραμπ όντως έχει στοιχεία των συζητήσεων Γουίτκοφ - Πούτιν στη Μόσχα, διακινείται ότι αυτό το σχέδιο έχει την έγκριση της ρωσικής πλευράς, κάτι που η ίδια δεν επιβεβαιώνει. Μάλιστα την ημέρα (22/4) που ήδη οργίαζαν οι δηλώσεις για τις προτάσεις Πούτιν σε Γουίτκοφ καθώς και για τη νέα πρόταση Τραμπ που ετοιμαζόταν να διαρρεύσει, ο Πεσκόφ δήλωνε στους Financial Times: «έντονη διεργασία βρίσκεται σε εξέλιξη. Μιλάμε με τους Αμερικανούς. Η δουλειά αυτή είναι πολύ δύσκολη και απαιτεί πολύ χρόνο, επομένως είναι δύσκολο να περιμένουμε άμεσα αποτελέσματα.»
Ίσως τα μόνα ουσιαστικά νέα στοιχεία που περιλαμβάνει αυτή η πρόταση είναι αυτά που είχαν ήδη διαρρεύσει ως στοιχεία των συζητήσεων Γουίτκοφ-Πούτιν και είναι τα εξής: α) «προσφέρει» στη Ρωσία την de jure αναγνώριση του ρωσικού ελέγχου στην Κριμαία από τις ΗΠΑ, ενώ η Ρωσία θα αρκεστεί στην de facto αναγνώριση των τμημάτων των περιφερειών που ήδη κατέχει, παραιτούμενη από τη διεκδίκηση ολόκληρων των περιφερειών (όπως επιτάσσει το σύνταγμά της), και β) την άρση των κυρώσεων επίσης από πλευράς ΗΠΑ.
Στη «νέα» όπως και στην παλιότερη πρόταση υπάρχει η δέσμευση για μη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ καθώς και «μια ισχυρή εγγύηση ασφαλείας» προς το Κίεβο με την ανάπτυξη ειρηνευτικής δύναμης από ομάδα ευρωπαϊκών και μη ευρωπαϊκών χωρών, χωρίς να δίνονται για τη δύναμη αυτή, όπως άλλωστε και για όλα τα υπόλοιπα σημεία, περισσότερες λεπτομέρειες.
Το περίγραμμα σχεδίου που παρουσιάστηκε εξακολουθεί να εμπεριέχει εκείνα τα σημεία που είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να δεχθούν τόσο η Ρωσία όσο και το καθεστώς του Κιέβου. Άραγε μπορεί να κάνει η Ρωσία αποδεκτή μια ειρηνευτική δύναμη και υπό ποιες προϋποθέσεις (ποιες χώρες θα συμμετέχουν, ποιος θα είναι ο αριθμός της, θα φέρουν και τι οπλισμό κ.λπ.) όταν η ίδια η ρωσική ηγεσία έχει καταστήσει σε όλους τους τόνους σαφές πως δεν θα δεχτεί νατοϊκά στρατεύματα στο έδαφος της Ουκρανίας με οποιαδήποτε σημαία ή πρόσχημα; Πώς θα εγγυηθούν οι ΗΠΑ τη μη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ; Ή, από την άλλη πλευρά, θα γίνει αποδεκτή από το Κίεβο η de jure αναγνώριση της ρωσικής προσάρτησης της Κριμαίας από τις ΗΠΑ ή η de facto αναγνώριση των κατακτημένων εδαφών στις περιφέρειες Ντονιέτσκ, Λουγκάνσκ, Ζαπορίζιε και Χερσώνα;
Ήδη η γαλλική προεδρία, απηχώντας τις ανησυχίες και τις δυσαρέσκειες των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών, αλλά και κάνοντας πλάτες στον Ζελένσκι και στην ουκρανική ηγεσία, που οι πρώτες της αντιδράσεις είναι μεγάλες («ναι στη διαπραγμάτευση, όχι στην παράδοση»), δήλωσε πως ο σεβασμός της «εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας και ο ευρωπαϊκός της προσανατολισμός είναι πολύ ισχυρά αιτήματα των Ευρωπαίων».
Με βάση και την «τελική πρόταση» Τραμπ που ήρθε στο φως της δημοσιότητας, οι ΗΠΑ είχαν έναν επιπλέον λόγο να υποβαθμίσουν την προγραμματισμένη συνάντηση κορυφής στις 23/4 στο Λονδίνο με τη Βρετανία, Γαλλία και Γερμανία, σε μια συνάντηση τεχνικού χαρακτήρα. Έτσι, ήθελαν να στείλουν για μια ακόμη φορά το μήνυμα πως είναι οι ΗΠΑ που διαπραγματεύονται με τη Ρωσία και στους «ευρωπαίους συμμάχους» ανήκει ο ρόλος του παρακολουθητή.
Η ρωσική ηγεσία, θέλοντας να εκμεταλλευτεί τις ενδοδυτικές αντιθέσεις, δήλωσε διά στόματος Πεσκόφ για την αναβολή της συνάντησης στο Λονδίνο πως η Ρωσία είναι έτοιμη να έρθει σε «επαφή με Ευρωπαίους και Ουκρανούς προς επίτευξη μιας συμφωνίας», επισημαίνοντας δηκτικά ότι σε κάθε περίπτωση «οι χώρες που συμμετέχουν στις ειρηνευτικές συνομιλίες πρέπει να περιορίσουν τις διαφορές τους». Μάλιστα, επειδή πρόκειται για ένα περίγραμμα σχεδίου, η ρωσική ηγεσία θεωρεί πως έχει τη δυνατότητα να μπει σε μια συζήτηση επ’ αυτού, εντείνοντας τις αντιθέσεις στην άλλη πλευρά. Άλλωστε, όπως σημείωσε, υπάρχουν «πολλές μικρές διαφορές» επί του σχεδίου που χρήζουν επεξεργασίας προτού επιτευχθεί οποιαδήποτε συμφωνία.
Οι επόμενες μέρες θα δείξουν αν μπορεί να ανοίξει ο δρόμος για έναν πρόσκαιρο και εύθραυστο συμβιβασμό ή αν θα έχουμε μπλοκάρισμα των συνομιλιών και –γιατί όχι- έως και απότομη στροφή προς την κλιμάκωση του πολέμου!
